پنجشنبه 19 مهر 1403 | Thursday 10 October 2024

اکثر مردم شاید با اصطلاح آبِ خاکستری آشنایی چندانی نداشته باشند اما بخش عمده‎ای از آن‎ها اصطلاح آب بازیافتی یا پساب را بسیار شنیده‎اند. آب خاکستری یا همان پساب، اجتماع فاضلاب‎های خانگی (به استثنای فاضلاب دستشویی) است که در اثر مصرف آب توسط افراد یک جامعه ایجاد می‎شود. این آب شامل آب‌های مصرفی حمام، دوش گرفتن، شستن ماشین، روشویی، ماشین‌های لباسشویی و... است. گاهی اوقات آب سینک آشپزخانه و ظرفشویی را نیز می‎توان به حوزه آب بازیافتی وارد کرد. باید در نظر داشت که آب مصرفی در دستشویی‎ها در این حوزه قرار نمی‌گیرد. آب‎ها را می‎توان در سه رنگ دسته‎بندی کرد. این آب به آب سیاه معروف است، آب آشامیدنی و تصفیه شده به آب سفید معروف است و از این رو پساب تولیدی قابل بازیافت را آب خاکستری نامیده‎اند. از آنجایی که دغدغه اصلی جوامع مختلف به ویژه کشور ایران کمبود منابع آبی است و از طرفی از آنجایی که حجم بسیار زیادی از مصرف آب روزانه توسط افراد قابل بازیافت می‎باشد می‎طلبد که به بازیافت آب خاکستری و استفاده مجدد آن در منابع آبی توجه ویژه‌ای کرد.

 

 

70 درصد آب مصرفی به پساب تبدیل می‎شود

عباسپور معاون امور عمرانی فرمانداری ویژه سیرجان توجه ویژه به استفاده از پساب در چرخه منابع آبی را یکی از ضروریت های جامعه امروز می‎داند و با اشاره به کمبود منابع آبی در سطح کشور عنوان می‌کند: با توجه به محدودیت منابع آبی و به منظور استفاده بهینه و مطلوب از این منابع، امروزه بایستی استفاده از پساب به یک دغدغه مهم برای مسئولان تبدیل شود. در همین راستا استفاده از پساب ایجاد شده در شهرستان سیرجان در دستور کار قرار گرفته تا پساب تولیدی در بخش صنعتی و کشاورزی استفاده گردد. چیزی حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد آب مصرفی قابلیت بازگردانی به چرخه مصرف به عنوان پساب را دارد. وی اضافه می‌کند: اولویت طرح فاضلاب و اجرای آن بیشتر در مناطق کوهستانی با امکان استفاده از چاه‎های جذبی فاضلاب در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است که در شهرستان سیرجان، شهر پاریز به دلیل کوهستانی بودن و عدم امکان استفاده از چاه جذبی این اولویت را به خود اختصاص داده و در ردیف طرح‎های بازیافت اجرای طرح فاضلاب گنجانده شده است. عباسپور به قابلیت استفاده از پساب تولیدی در چرخه منابع آبی به منظور توسعه صنعت اشاره کرده و خاطرنشان می‎کند: از آنجایی که شهرستان سیرجان یک شهر صنعتی و معدنی است و به دلیل نیاز شدید منابع آبی در بخش صنعت، سرمایه‎گذاری در زمینه طرح‎های استفاده از پساب، کاری اقتصادی و در راستای حمایت و استفاده مطلوب و بهینه از منابع آبی است که طرح فاضلاب شهرستان سیرجان دقیقاً به همین منظور در حال اجرا می‎باشد تا پس از اجرایی شدن این طرح، پساب تولیدی در بخش صنعت مورد استفاده قرار گیرد. وی تصریح می‌کند: در حال حاضر آب مصرفی شهرستان سیرجان حدود 6۰۰ لیتر بر ثانیه است و میزان پساب دریافتی آن با احتساب حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد برگشت آب، چیزی حدود ۴۰۰ لیتر بر ثانیه می‎باشد. این میزان پساب در افق طرح (سال ۱۴۲۰) ۶۱۵ لیتر بر ثانیه معادل ۵۳ هزار مترمکعب در شبانه روز در نظر گرفته شده است که با توجه به اهمیت بخش صنعت و جلوگیری از خام فروشی و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه اقدامی لازم و ضروری به حساب می‎آید.

 

پروژه فاضلاب سیرجان، طرح احیاء پساب تولیدی است

پروژه فاضلاب شهرستان سیرجان، پروژه عظیمی است که به منظور هدایت آب‌های مصرفی خانه‎های شهرستان و انتقال آن به تصفیه خانه و تصفیه پساب ایجاد شده و مدتی است مورد بهره‎برداری قرار گرفته است. محسن امانی مدیر پروژه فاضلاب سیرجان استفاده مجدد از پساب را یکی از مهم‌ترین راهکارهای حمایت از منابع آبی عنوان می‎کند و می‎گوید: بخش صنعت و کشاورزی به منابع آبی وابسته است بنابراین برای تامین آب مورد نیاز در این حوزه یا بایستی از آب‎های زیرزمینی استفاده کرد یا آب مصرف شده را دوباره به چرخه مصرف برگردانید و از آنجایی که منابع آب زیرزمینی در سراسر کشور و به ویژه شهرستان سیرجان محدود می‌باشد، استفاده از پساب یا همان آب خاکستری بهترین راهکار موجود است. زمانی که این پساب به بخش کشاورزی و صنعت بر می‎گردد، معادل آب این پساب در منابع آبی مصرفی ذخیره می‎شود. وی اضافه می‌کند: طرح فاضلاب که در شهر سیرجان که مدتی است وارد مدار شده، پساب تولیدی را تصفیه کرده و مجدداً در چرخه مصرف قرار می‎دهد. این پساب پایدار است و خروجی دائمی دارد. مدیر پروژه فاضلاب سیرجان خاطرنشان می‎کند: تصفیه خانه سیرجان با ظرفیت ۲۶ هزار و ۵۰۰ متر مکعب در شبانه روز طراحی شده و بلافاصله می‎توان آب تصفیه شده را از پساب جمع‌آوری شده در این تصفیه خانه استخراج کرد. البته این امر نیازمند آماده‎سازی زیرساخت‎های مورد نیاز در سطح شهرستان نیز می‎باشد. امانی تصریح می‎کند: با تکمیل طرح فاضلاب شهرستان سیرجان، پساب تولیدی به شرکت‎های معدنی و صنعتی در منطقه گل گهر تحویل داده می‌شود تا از آب آن در صنعت استفاده کنند و آب تصفیه شده نیز در مصارف خانگی سطح شهرستان مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

 

برای تولید آب خاکستری باید فرهنگ‎سازی شود

به سراغ مجید میرشاهی رئیس اداره آب و فاضلاب شهری سیرجان می‎رویم تا نظر او را نیز در این خصوص جویا شویم. وی رایج شدن تصفیه آب در منازل شخصی را یک اتفاق بسیار خوب در حمایت از منابع آب مصرفی عنوان می‎کند و می‎گوید: همانطور که می‎دانید آب خاکستری همان استفاده مجدد از آب مصرفی منازل است که می‌تواند با یک فیلتر تصفیه کوچک ایجاد شود تا بتوانیم بازگشت مجدد آن آب را در چرخه داشته باشیم. این آب خوراکی نیست اما می‎تواند در مصارف دیگر همچون آبیاری فضای سبز استفاده گردد و اگر استفاده از این آب در جامعه رواج پیدا کند می‎تواند کمک شایانی در کاهش مصرف آب تصفیه شده بکند. وی اضافه می‎کند: این فرهنگ‎سازی باید در همه جا انجام شود. از جمله در نظام مهندسی نیز بایستی توجه ویژه به جمع‌آوری آب مصرفی و تصفیه آن از طریق فیلتراسیون شود. میرشاهی هزینه تبدیل آب مصرفی به آب خاکستری را ناچیز عنوان می‌کند و می‌گوید: این امر هزینه ناچیزی برای خانواده‎ها دارد اما می‎تواند به مصرف بهینه آب شرب و بهداشت کمک قابل ملاحظه‎ای بکند. رئیس اداره آب و فاضلاب سیرجان پروژه فاضلاب شهری را عامل مهمی در کمک به حفظ منابع آبی می‌داند و خاطرنشان می‌کند: آبی که در پروژه فاضلاب جمع آوری می‌شود در اولویت اول برای بخش صنعت پیش‎بینی شده و به توسعه واحدهای صنعتی و در ادامه آن توسعه همه جانبه شهر کمک می‎کند و از طرفی هم عامل ارتقاء شاخص‎های زیست‎محیطی خواهد بود و برای شهری مثل سیرجان که در آینده در زمینه ساختمان‎سازی توسعه عمودی خواهد داشت یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است و پساب این طرح در افق ۱۴۲۰ با ۵۳ هزار مترمکعب در شبانه روز می‎تواند حجم قابل توجهی از آب را به چرخه آب مصرفی بازگرداند.

 

پساب خوابگاه‌های دانشجویی، گزینه مناسب تولید آب خاکستری

صالحه حسینی دکترای جغرافیا گرایش برنامه ریزی شهری است. وی یکی از دلایل بحران کمبود آب را عدم مدیریت در ذخیره نزولات آسمانی و بهره‌برداری از آب‌های زیر‌زمینی عنوان می‌کند و می‌گوید: این بحران در ایران به خاطر شرایط اقلیمی دو چندان و در منطقه کرمان شدیدتر است و یکی از راه حل‌های جلوگیری از این بحران می‌تواند استفاده مجدد از آب‌ خاکستری باشد.

حسینی اضافه می‌کند: یکی از موارد استفاده از آب‌ خاکستری، بخش کشاورزی و صنعت است که سیرجان خوشبختانه هر دو بخش را داراست و می‌توان از آب‌ خاکستری در این دو بخش استفاده کرد. همچنین با توجه به اینکه سیرجان فضای سبز نسبتا زیادی دارد؛ می‌توان برای آبیاری این فضاها و همچنین در منازل نیز برای آبیاری باغچه‌های خانگی، آب کولر و آب فلاش تانک، از آب‌ خاکستری استفاده کرد. هزینه تصفیه این آب و میکروب و باکتری آن نسبت به فاضلاب دستشویی‌ها کمتر است.

این کارشناس برنامه‌ریزی شهری تصریح می‌کند: آب‌ خاکستری تقریبا حدود ۷۰ درصد از فاضلاب شهری را تشکیل می‌دهد که می‌توان با جدا کردن آن و بازگرداندن آن به چرخه آبی از بحران آب کاست. برای شروع این کار نیز می‌توان از آب خاکستری خوابگاه‌های دانشجویی برای آبیاری فضای سبز دانشگاه استفاده کرد.

وی در ادامه می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد از کل آبی که در یک واحد مسکونی مصرف می‌شود، ۴۰ درصد صرف استحمام، ۲۰ درصد صرف ماشین لباسشویی و ظرفشویی، ۱۲ درصد صرف شست و شوی دست و مسواک زدن و ۱۰ درصد صرف آبیاری گل و گیاه و مابقی صرف شرب، پخت و پز و موارد دیگر می‌شود که منبع قابل توجهی برای تولید آب خاکستری می‌باشد.

آنچه مسلم است و از گفته‎های کارشناسان این گزارش بر می‎آید، بحران آب اتفاقی است که گریبان جامعه بشری را خواهد گرفت و این اتفاق، اهمیت استفاده از آب خاکستری و توجه ویژه به مصرف مجدد پساب را پر رنگ‎تر می‎کند. لذا اگر بتوانیم فاضلاب حاصل از آب مصرفی را در محل مناسبی جمع آوری نموده و پساب جمع آوری شده را در مصارف دیگر مورد استفاده قرار دهیم، شاید بتوان گفت این امر یکی از راهکارهای موثر در کاهش نیاز آبی در دنیا خواهد بود. از آنجا که کشور ایران با مشکل بسیار شدید کم‌آبی روبرو است بایستی بازیافت آب مصرفی را به صورت ویژه در دستور کار قرار داد. اما متاسفانه هنوز برنامه جامعی برای استفاده از این آب بازیافتی به ویژه آب خاکستری و برگشت آن به چرخه آبی در کشور تدوین نشده است. این در حالی است که برای استفاده از آب تصفیه شده سالانه هزینه‎های بسیاری را متحمل می‎شویم که اگر تنها بخشی از این هزینه در چرخه بازیافت آب مصرفی استفاده شود، می‎تواند نتایج بهتری را به دنبال داشته و در حفظ منابع آبی و تامین آب مورد نیاز آیندگان کمک شایانی نماید.

 

نوشته شده توسط هدی رضوانی پور

 

 

تمامی حقوق متعلق به پایگاه خبری پیام اردیبهشت میباشد.

طراحی و اجرا : گروه زند

Template Design:Dima Group