تلفیق نم باران و نوای موسیقی آذری چنان فضای دل‌انگیزی ایجاد کرده که بی‌اختیار شعر حیدر بابا بر زبانت جاری می‌شود و به یاد شهریار می‌افتی؛ آنجا که می‌گوید "شهر تبریز است و جان قربان جانان می‌کند/ سرمه چشم از غبار کفش مهمان می‌کند" و شهریار چه زیبا از مهمان نوازی تبریزی‌ها گفته، آن مهمان نوازی بی‌بدیلی که الان چشم در برابرت گشوده و به وضوح شاهد آن هستی. تبریز این روزها مهمانان زیادی دارد؛ از سراسر ایران، از شمالی‌های خوش سر و زبان تا جنوبی‌های خونگرم، از دلاور مردان سیستان و بلوچستان تا اصفهان و کرمان؛ مرکزی و رشت؛ تهران و همدان؛ همه آمده‌اند! اینجا یک ایران کوچک است در دل تبریز! در یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز!

یک ایران کوچک در دل تبریز...

در واپسین روزهای مهر ماه در حالی که قطرات باران، کام تفتیده خیابان‌ها را خنک می‌کند؛ تبریز زیبا پذیرای یک ایران کوچک در دل خود است. همه آمده‌اند برای حضور در یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز. اینجا همه چیز فراهم است برای یک دورهمی کوچک به وسعت ایران. برای دیدن آثاری که از هنرنمایی دستان ایرانیان بلند شده و چشمان هستی را به خود خیره کرده است. سالن‌های پروین اعتصامی، شهریار و آذربایجان پذیرای کلیه افرادی است که برای ارائه هنرهای دستی زیبای خود و ارائه برندهای گردشگری متفاوت در این نمایشگاه حضور به هم رسانده‌اند. سالن پروین اعتصامی؛ او که اختر چرخ ادب است. سالن شهریار؛ شهره عاشقی و شاعری بی‌بدیل و سالن آذربایجان، به زیبایی شرقی و غربی‌اش. قدم در این سالن‌ها که می‌گذاری از در و دیوارش رنگ می‌بارد، نور می‌بارد و زیبایی. خوش ذوقند تبریزی‌ها که نام سالن‌های نمایشگاهی‌شان را هم با نام شاعران زینت داده‌اند. پروین، شهریار و شمس تبریزی که جایش بسیار خالی است. به راستی که تبریز بلاد شاعران شیرین سخن است. شعر تبریزی‌ها تحولی شگرف در دنیای شعر ایجاد کرده است. از شمس تبریزی گرفته که مولانا را شیفته و واله خود کرده تا شهریاری که در عاشقی، جهانیان را به حیرت واداشته و تا پروینی که اختر چرخ ادب است و اشعار بی بدیلش او را به بانوی شعر تبریز تبدیل کرده است. از شعر که بگذریم موسیقی آذری‌ها برای خود برو بیایی دارد. در برخی از غرفه‌های سالن‌های نمایشگاه صدای سازهای آذری به گوش می‌رسد و چشم و گوش و دل حاضران را با خود همراه می‌سازد. خیلی از غرفه‌ها، غرفه‌های ساخت سازهای سنتی هستند؛ باغلاما، بالابان، سه تار و سنتور.

یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز با وسعتی چشمگیر و خیره کننده فعالیت خود را رقم زد. ۲۲۰ غرفه صنایع دستی، ۷۰ غرفه گردشگری و ۶۰ غرفه جانبی فضایی را فراهم آورد تا هنرمندانی از سراسر ایران گرد هم جمع شوند، هنرهای زیبای خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و تبریزی‌ها به نمایشگاه بیایند و حظ و بهره ببرند از این همه زیبایی که در یک جا جمع شده است. در سالن‌های نمایشگاه که قدم می‌زنی؛ اگر اهل شعر و شاعری باشی و اگر شهریار را بشناسی، باز هم یکی دیگر از ابیاتش در ذهنت تکرار می‌شود "شب است و باغ گلستان خزان رویا خیز/ بیا که طعنه به شیراز می‌زند تبریز" تبریزی که شهریار را در دل خود جای داده، باید هم زیبا باشد. باید هم به شهرهای دیگر طعنه بزند و باید هم حرفی برای گفتن داشته باشد. اینجا همه جمعند؛ غرفه‌دارانی از سراسر ایران در نمایشگاهی به وسعت ۱۱ هزار متر مربع.

نمایش شور و سرزندگی در نمایشگاه صنایع دستی تبریز

آمده‌اند تا روزهای پایانی مهرماه را در کنار هم باشند؛ از گردشگری بگویند و از صنایع دستی. حتی بزرگان هم آمده بودند برای روز افتتاحیه. ربان نمایشگاه با حضور رضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور؛ استاندار آذربایجان شرقی، سفرای کشورهای خارجی، نمایندگان مجلس و جمعی از مسئولین بریده شد. آن‌ها هم واقفند که این نمایشگاه بزرگ است و برای آغاز به کارش باید هم جمع بزرگان جمع باشد. از ۲۲۰ غرفه صنایع دستی سخن به میان آمد و هفتاد غرفه گردشگری و ۶۰ غرفه جانبی. تبریزی‌ها آمده بودند تا در این ۳۵۰ غرفه وسیع با انواع صنایع دستی، ورنی بافی، میناکاری، حکاکی روی فلز و نقره، چاپ باتیک، ممقان دوزی، انواع گردشگری، غرفه‌های دفاتر آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها، انجمن‌های هتل‌داری و تورهای سیاحتی، سوغاتی شهرهای مختلف به ویژه تبریز و... آشنا شوند. آن‌ها آمده بودند یک ایران کوچک را در دل این نمایشگاه ببینند. آن‌ها آمده بودند تا نقش‌های نشسته بر دل ورنی‌ها را از نظر بگذرانند، روح جان گرفته در سفال‌ها را از نزدیک ببینند، طرح‌های نشسته بر جان قلاب دوزی‌ها را از نظر بگذرانند و با جان دل ببینند حکاکی روی شیشه‌ها را.

عصرهای ۲۵ تا ۲۸ مهر ماه برای مردم تبریز عصرهای دل‌انگیزی بود. از ساعت ۱۵ تا ۲۱ وعده و قرار داشتند. قرار حضور در یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز. حتی خیلی‌ها از شهرهای دور و نزدیک هم می‌آمدند تا این نمایشگاه را از دست ندهند.  کافی بود چرخی در نمایشگاه بزنید، روبروی هر یک از غرفه‌ها بایستید، تا با دنیایی از تازگی روبرو شوید. در گوشه‌ای از نمایشگاه عطر نان تازه عشایری می‌پیچید زیر دماغتان. همانجا که زنان عشایر نان‌های تیری می‌پختند و روح زندگی جریان داشت. همانجا که بوی سادگی و صفا می‌داد و عطر و طعم خوشمزه نان دستپخت مادر.  حال و هوای تبریز در روزهای واپسین مهرماه دیدنی بود. تبریز شلوغ‌تر از همیشه بود. تبریز میهمان داشت، از سراسر ایران. همه آمده بودند تا صنایع دستی شهرهای خود را به نمایش بگذارند؛ تا از هنر اصیل ایرانی بگویند؛ از توانمندی زنان و مردان شیردل ایرانی که دستانشان زیبایی می‌کارد و چشمانشان مهر برداشت می‌کند. آمده بودند تا از لباس‌های سنتی گیلان بگویند، از سبد بافی‌های زنان جنوبی، از قاووت و پته کرمان، از گز و قلمکاری اصفهان، از سفال همدان و از هنرهای رنگارنگ و متنوعی که در جای جای ایران عزیزمان تولید می‌شود تا هنر اصیل و ماندگار این مرز و بوم به دست آیندگان برسد و مبادا رنگ فراموشی بگیرد. استقبال بی‌نظیر بود. یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز با میانگین ۱۰۰ هزار نفر بازدید کننده در روز، رکورد بازدید از نمایشگاه‌ها را شکست. این را غرفه‌داران هم می‌گفتند. آن‌ها راضی بودند، هم از استقبال مردم و هم از مهمان نوازی تبریزی‌ها. خیلی از آن‌ها سال‌های متمادی بود که در دوره‌های مختلف این نمایشگاه حضور پیدا می‌کردند. می‌آمدند تا مهمان تبریزی‌ها باشند و هنرشان را در معرض دید هنردوستان قرار دهند. یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز، روزهای زیبایی را به خود دید. روزهای سراسر از حضور، اشتیاق، شور، سرزندگی و هنر.

یک تکه از شما برای همیشه در تبریز می‌ماند

اما حالا که چرخی در نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری تبریز زده‌اید؛ حیف نیست بدون دیدن تبریز از این شهر زیبا بروید؟ یک تبریز است و یک دنیا حرف نگفته. یک تبریز است و یک دنیا آثار باستانی، سوغات و صنایع دستی که این شهر را به یکی از مقاصد عمده و مهم گردشگری در ایران و حتی جهان تبدیل کرده است. آنقدر زیبایی دارد که شهریار دل از آن نمی‌ کند و پروین اعتصامی به آن می‌بالد. آنقدر زیبایی دارد که اگر در کوچه پس کوچه‌هایش قدم بگذارید، دیگر دلتان نمی‌آید از این شهر خداحافظی کنید و به شهر خود برگردید. آنقدر زیبایی دارد که اگر در سفر خود به تبریز سری به مسجد کبود، ارگ علیشاه، امامزاده سیدحمزه، مسجد جامع، باغ ائل گلی، روستای کندوان، مسجد صاحب الامر، بازار بزرگ تبریز، خانه مشروطه تبریز، خانه پروین اعتصامی و صدها بنا و آثار زیبای دیگر زده باشید؛ هنگام برگشتن به شهر خود گویی چیزی را در دل تبریز جا می‌گذارید و می‌روید. یک تکه از شما برای همیشه در تبریز می‌ماند. تبریز شهر هنرمندان است؛ از شاعران گرفته تا زنان و مردانی که سرانگشتانشان هنر می‌آفریند.

چرم تبریز زبانزد خاص و عام است و بیشتر از آن؛ فرش تبریز که بافته از پشم و ابریشم است و دستان هنرمند زنان و مردانی گره بر تار و پود آن زده‌اند و عشق بافته‌اند رج به رج، تا زیبایی ببینید و زیبایی زندگی کنید. فرش تبریز از دیرباز تاکنون حرف اول را در فرش‌های دست بافت می‌زند. تنوع، طرح و رنگ آن در دنیا بی‌نظیر است و نقش‌های آن دنیایی از دیدنی‌ها و زیبایی‌ها را در برابر چشمانتان می‌گشاید. هنر تبریزی‌ها به چرم و فرش ختم نمی‌شود، گلیم و ورنی یا سوماک؛ گلیم دست‌بافت بانوان عشایری است که پشت هر کدام از طرح‌ها و نقش‌هایش قصه‌هایی نهفته است. جاجیم، معرق و منبت، قلم‌زنی، سبدبافی، سفالکاری، سوزن دوزی، چاپ‌های کلاقه‌ای یا هنر باتیک و... تنها بخشی از صدها هنر مردم تبریز است که در قالب صنایع دستی؛ تولید و به سراسر ایران و جهان صادر می‌شود. بی سبب نیست که گردشگران خارجی از سراسر دنیا سر و دست می‌شکنند تا روزهایی را در تبریز سپری کنند و این زیبایی‌ها را از نزدیک ببینند. اما تبریز شهر خوراکی‌های خوشمزه یا بهشت شکموها هم هست. محال است به تبریز بیایید و بتوانید چشمتان را بر روی شیرینی‌های رنگارنگ و خوش طعم تبریزی ببندید. محال است تبریزی‌ها اجازه دهند بی آنکه کامتان از این شیرینی‌ها شیرین شود، شهرشان را ترک کنید. نوقا یا لوکا، قرابیه، باسلوق، باقلوای کادایف، لوز تبریزی یا بایرام، چوروتمه، نان ایشلی کوکه  و... شیرینی‌های بسیار خوشمزه و خوش طعمی هستند که با هنرمندی تمام توسط تبریزی‌ها تولید می‌شود تا هر کسی که این شهر را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب می‌کند، دست خالی از این دیار نرود. این خوراکی ها انقدر بی‌نظیرند که سال ۲۰۱۶ نسخه ۷ اندروید را به افتخار شیرینی لذیذ نوقا؛ به همین عنوان نام‌گذاری کرده اند! پنیر لیقوان تبریز و عسل تبریز هم زبانزد خاص و عام است و یک صبحانه عالی تدارک می‌بیند برای آنان که به دنبال کیفیت و اصالت هستند.

تمام این سوغاتی‌ها و صنایع دستی در بازار بزرگ تبریز جمع شده است. بزرگترین بازار سرپوشیده جهان که به عنوان یک بنای بی‌نظیر در میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. کافی‌ست در سفری که به تبریز دارید از تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای این بازار زیبا عبور کنید. به مغازه‌ها و غرفه‌هایش سری بزنید، تا روحتان سیراب شود از آن همه زیبایی و تنوع که در کنار هم جمع شده است. ترکیبی بی‌نظیری از سوغاتی‌های متعدد و صنایع دستی خوش نقش و نگار این شهر اصیل. حالا همین سوغاتی‌ها و صنایع دستی در یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز گرد هم جمع آمدند تا از اصالت دیرین این شهر بگویند و از هنرمندی و توانمندی زنان و مردان این دیار. برای برپایی این نمایشگاه زحمات زیادی کشیده شد. از ماه‌ها قبل، افراد زیادی بسیج شدند. جلسات متعددی برپا شد. رایزنی‌های بیشماری انجام شد؛ تا این نمایشگاه در بالاترین سطح کیفی خود بتواند خدمات ارزنده‌ای را هم به غرفه‌داران و هم به بازدیدکنندگان عرضه کند. نتیجه این زحمات چند ماهه را می‌توانستید در لبخند رضایتی که در غروب واپسین روز نمایشگاه بر لبان غرفه‌داران نشسته بود و شادی وافری که در چهره بازدید کنندگان موج می‌زد، ببینید. همین لبخند و شادی ارزشمند خستگی را از تن همه افرادی که برای برپایی این نمایشگاه زحمت کشیده بودند زدود و آنان را مصمم کرد تا سال دیگر، این نمایشگاه با کیفیت بالاتری برگزار شود و دوباره تبریز میزبان افراد زیادی از سراسر ایران در این دیار فرهیخته، میهمان نواز و هنرپرور باشد. تا همگان فراموش نکنند: "بورا تبریز. تاریخ بوئیجان قوجا. ایرانین اصالتی. بهارین گوزلی غی"

به قلم: هدی رضوانی پور/ خبرنگار